โดย ยส พฤกษเวช
ตัวยา ๙ รส
ตัวยา ๙ รส เป็นเนื้อหาในหมวดสรรพคุณเภสัช ซึ่งเป็น ๑ ในหลักเภสัช ๔ ( เภสัชวัตถุ สรรพคุณเภสัช คณาเภสัช เภสัชกรรม )
สรรพคุณเภสัช เป็นหมวดที่มีความสำคัญยิ่ง เพราะการจะรู้สรรพคุณของยาจำเป็นต้องรู้รสของยา และการจะรู้รสของยาจำเป็นต้องรู้รสของตัวยา หรือรสของเภสัชวัตถุที่นำมาประกอบเป็นยาเพราะรสแต่ละรสจะมีสรรพคุณรักษาโรคที่แตกต่างกัน
หลักในการพิจารณาเรื่องรสยาและรสของตัวยา มีหลักพิจารณา ๒ ประการ คือ
๑. รสประธาน เป็นตัวที่แสดงออกของ “ฤทธิ์” ของยา และของตัวยา ว่ามีฤทธิ์ร้อน เย็น หรือ สุขุม
๒. รสของยาและรสของตัวยาที่ประสาทรับรสที่ลิ้นรับรู้ได้ แบ่งออกได้เป็น ยาหรือรสตัวยา ๔ รส ๖ รส ๘ รส ๙ รส บทความนี้จะอธิบายเฉพาะรสของตัวยา ๙ รสเท่านั้น
รสตัวยา ๙ รส เป็นรสของเครื่องยาหรือตัวยาสมุนไพรแต่ละชนิดที่จะนำมาปรุงเป็นยา และเป็นรสของเครื่องยาที่นิยมใช้เป็นหลักในประเทศไทย มีดังนี้
ในตำราเวชศึกษา จัดรสเพิ่มอีก ๑ รส คือ รสจืด ใช้สำหรับ แก้ในทางเตโช ขับปัสสาวะ ดับพิษร้อน แก้ไข้
๑. รสฝาด
สำหรับสมานทั้งภายนอกและภายใน แก้บิด ปิดธาตุ แก้ท้องร่วง กล่อมเสมหะ กล่อมอาจม สมานแผล คุมธาตุ ชะล้างบาดแผล แสลงกับโรคท้องผูก พรรดึก ไอ เตโชธาตุพิการ โรคลม ตัวยาเช่น
๑. ลูกเบญกานี : รสฝาด แก้ท้องร่วง แก้บิดปวดเบ่ง ปิดธาตุ สมานบาดแผล แก้ปวดมดลูก
๒. ทับทิมทั้ง ๕ : รสฝาด แก้ท้องร่วง แก้บิดมูกเลือด ปิดธาตุ สมานบาดแผล
๓. ลูกสมอพิเภกแก่ : รสฝาด แก้ไข้ แก้ริดสีดวง แก้บิด และแก้โรคตา
๔. สีเสียดทั้ง ๒ : รสฝาด สมานบาดแผลและคุมธาตุ แก้ท้องร่วง บิด แก้ลงแดง แก้อติสาร แก้บาดแผล ล้างบาดแผลที่ถูกไฟ และโรคผิวหนัง
๕. ฝรั่งทั้ง ๕ : รสฝาดเย็น ถอนพิษบาดแผล แก้ท้องร่วง แก้บิดมูกเลือดและปวดเบ่ง
๖. เปลือกต้นนนทรีและเปลือกต้นตาเสือ : รสฝาด กล่อมเสมหะและโลหิต แก้บิดมูกเลือด ปิดธาตุ สมานบาดแผล ขับประจำเดือน รัดมดลูก ขับผายลม แก้ท้องร่วง
๗. เปลือกขี้อ้าย : รสฝาด แก้อุจจาระเป็นฟอง แก้ท้องร่วง แก้บิดเรื้อรัง แก้ปวดเบ่ง คุมธาตุ ชะล้างบาดแผล
๘. เปลือกต้นเพกา : รสฝาด ดับพิษโลหิต แก้น้ำเหลืองเสีย สมานบาดแผล ขับเลือดเน่าในเรือนไฟ
๙. เปลือกลูกมังคุด : รสฝาด สมานบาดแผล แก้บิด แก้ท้องร่วง ท้องเดิน ล้างแผล
๑๐.ลูก,เปลือกต้นกราย : รสฝาด แก้บิดปวดเบ่ง แก้เสมหะเป็นพิษ คุมธาตุ สมานแผล แก้ท้องร่วง
๒. รสหวาน
ซึมซาบไปตามเนื้อ ทำเนื้อให้ชุ่มชื่น บำรุงกำลัง แก้อ่อนเพลีย เจริญอาหาร บำรุงหัวใจ แก้ไอ แก้เสมหะแห้ง แก้หอบ แสลงกับโรค เสมหะเฟื่อง บาดแผล เบาหวาน น้ำเหลืองเสีย ฟันผุ อาเจียน ตัวยาเช่น
๑. ดอกคำไทย : รสหวาน บำรุงโลหิต แก้แสบร้อนคันตามผิวหนัง แก้บิด แก้ไตพิการ
๒. ดอกคำฝอย : รสหวาน บำรุงโลหิตและน้ำเหลืองให้เป็นปกติ แก้แสบร้อนตามผิวหนัง บำรุงหัวใจ บำรุงประสาท ขับระดู
 |
| ดอกคำฝอย |
๓. งวงตาลโตนด : รสหวานเย็น แก้พิษตานซาง ขับพยาธิ บำรุงดวงจิตให้ชื่นบาน
๔. ตานหม่อน : รสหวานเย็น แก้พิษตานซาง ขับไส้เดือน บำรุงเนื้อหนังให้ชุ่มชื่น คุมธาตุ
๕. น้ำอ้อย : กลิ่นหอม รสหวานเย็น น้ำอ้อยแดง รสหวานขมเล็กน้อย แก้เสมหะและหืดไอ กระจายเสมหะ ขับปัสสาวะ
๖. รากชะเอมจีน ( ชะเอมเทศ ) : ขับเลือดเน่า บำรุงหัวใจ ให้ชุ่มชื่น แก้กำเดา แก้น้ำลายเหนียว
๗. รากชะเอมไทย : รสหวาน แก้โรคในคอ แก้ลม แก้รัตตะปิตตะโรค
๘. เหง้าสับปะรด : รสหวาน ขับปัสสาวะ แก้นิ่ว แก้หนองใน ขับระดูขาว
๙. รากและดอกมะพร้าว : รสหวาน แก้ลงท้อง แก้อ่อนเพลีย แก้ปากเปื่อย แก้ไข้ตานซาง แก้ไข้กำเดา
๑๐.ดอกอังกาบ : รสหวาน แก้สตรีระดูขัด บำรุงไฟธาตุ แก้ไข้
๓. รสเมาเบื่อ
สำหรับ แก้พิษ พิษโลหิต พิษเสมหะ พิษแมลงสัตว์กัดต่อย แก้โรคทางอาโปธาตุ แก้พยาธิ ผื่นคัน แสลงกับโรคหัวใจพิการ ไอ น้ำดีพิการ ตัวยาเช่น
๑. ใบกระท่อม : รสเมาเบื่อขมฝาด แก้บิดปวดมวน แก้ปวดท้อง แก้ท้องร่วง แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย
๒. กัญชา : รสเมา เจริญอาหาร ชูกำลัง ทำให้ใจขลาดกลัว
 |
| กระท่อม กัญชา |
๓. ใบลำโพง : รสเมา แก้พิษฝี แก้ปวด แก้บวม แก้หอบหืด
๔. สะแกทั้ง ๕ : รสเบื่อเมา ขับพยาธิและไส้เดือน แก้โรคตานขโมย แก้ฝีตานซาง
๕. ลูกกระเบียน - ลูกกระเบา : รสเมาเบื่อ ฆ่าพยาธิกลากเกลื้อน แก้มะเร็ง คุดทะราด โรคเรื้อน กุฎฐัง
๖. ลูกสะบ้าต่าง ๆ : รสเมาเบื่อ (เผา) แก้พิษไข้ ทาแก้พยาธิทั้งปวง
๗. รากขันทองพยาบาท : รสเมาเบื่อ แก้พิษลม แก้ประดง แก้พยาธิต่าง ๆ
๙. ชุมเห็ดเทศทั้ง ๕ : รสเบื่อเอียน ขับพยาธิในลำไส้ รู้ปิดรู้ถ่าย โรคผิวหนังทุกชนิด
๑๐. เถากระไดลิง : รสเมาเบื่อ แก้พิษทั้งปวง แก้ไข้เซื่องซึม ขับเหงื่อ
 |
| ทองพันชั่ง ชุมเห็ดเทศ |
๔. รสขม
สำหรับบำรุงโลหิตและดี แก้ไข้เพื่อดี แก้ดีพิการ ดับพิษโลหิต แก้โลหิตพิการ เจริญอาหาร แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้กำเดา แก้ไข้ต่าง ๆ แสลงกับโรค หัวใจพิการ โรคลมจุกเสียด แน่นเฟ้อ ดีล้น ตัวยาเช่น
๑. เถาบอระเพ็ด : รสขมเย็น แก้ไข้ แก้เสมหะ แก้โลหิต บำรุงน้ำดี เจริญอาหาร เข้ายาอายุวัฒนะ
๒. เถามะระ : รสขมเย็น บำรุงน้ำดี แก้ไข้ แก้กระหายน้ำ
 |
| บอระเพ็ด มะระขี้นก |
๓. ลูกกระดอม : รสขม แก้ไข้ บำรุงน้ำดี ให้เจริญอาหาร ทำให้เลือดในกายเย็น แก้สะอึก แก้ร้อนในกระหายน้ำ ขับน้ำย่อยอาหาร
๕. เถาขี้กาแดง : รสขม บำรุงน้ำดี ถ่ายล้างเสมหะให้ตก ดับพิษเสมหะและโลหิต
๗. มะกาเครือหรือสะไอเครือ : รสขม แก้เสมหะเป็นพิษ แก้บิด แก้พยาธิ แก้ปวดเบ่ง ขับเสมหะ ขับฟอกโลหิตระดู
๘. ใบและลูกมะแว้งเครือ : รสขม บำรุงธาตุ แก้ไอ แก้น้ำลายเหนียว แก้เสมหะ
๙. ลูกประคำดีควาย : รสขม แก้กาฬภายใน ดับพิษตานซาง แก้ชันตุ
๑๐. ดีสัตว์ต่าง ๆ : รสขม ขับยาให้แล่นเร็ว บำรุงน้ำดี และโลหิต
 |
| ลูกกระดอม เถาขี้กาแดง |
๕ . รสเผ็ดร้อน
สำหรับแก้ลม จุกเสียด แน่นเฟ้อ ขับผายลม บำรุงไฟธาตุ แก้ธาตุพิการ ขับโลหิตระดู ขับลมในลำไส้ ขับลมให้ผายให้เรอ ขับเหงื่อ เกลื่อนฝีให้ยุบ ย่อยอาหาร แสลงกับไข้ที่มีพิษร้อน ไข้ตัวร้อน เพ้อคลั่ง ตัวยา เช่น
๑. ลูกจันทน์เทศ : รสเผ็ดร้อน แก้ปวดท้อง ชูไฟธาตุ แก้ธาตุพิการ เจริญอาหาร รัดมดลูก
๒. ดอกจันทน์เทศ : รสเผ็ดร้อน แก้ลม จุกเสียด แก้ปวดท้อง ชูไฟธาตุ
๓. ลูกกระวาน : รสเผ็ดร้อน กระจายเสมหะโลหิต แก้ปวดท้อง แก้จุกเสียด ขับลมในท้อง
๔. กานพลู : รสเผ็ดร้อน กระจายลมเสมหะอันข้น แก้เสมหะอันเกิดในกองโลหิต และแก้รัตตะปิตตะโรค และกระทำให้อาหารงวด แก้ปวดท้อง แก้รำมะนาด
๕. รากพาดไฉน : รสเผ็ดร้อน แก้เสมหะ ขับผายลม
๖. หัวเต่าเกียด : รสเผ็ดร้อน แก้โรคตับปอดพิการ แก้ตับทรุด ฟอกเสมหะ
๗. พริกหอม : รสเผ็ดร้อน ขับลมในกระเพาะอาหารและลำไส้
๘. พริกหาง : รสเผ็ดร้อน บำรุงธาตุ แก้ปวดท้อง ขับลม ขับปัสสาวะ ขับหนอง
๙. ขิงแห้ง : รสเผ็ดร้อนหวาน แก้พรรดึก กระจายลม แก้จุกเสียด ขับเหงื่อ แก้ไข้ตรีโทษ
๑๐.หัวกระชาย : รสเผ็ดร้อน แก้มุตกิด แก้โรคในปาก แก้ลมอันเกิดแต่กองหทัยวาตะ
 |
| ขิงแห้ง หัวกระชาย |
๖ . รสมัน
แก้เส้นเอ็นพิการ บำรุงเส้นเอ็น บำรุงร่างกาย บำรุงไขข้อ บำรุงเยื่อกระดูก ทำให้เกิดความอบอุ่นแก่ร่างกาย แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย เป็นยาอายุวัฒนะ แสลงกับโรคเสมหะพิการ ไอ หอบ บิด ไข้ต่าง ๆ โรคดีซ่าน ตัวยาเช่น
๑. เมล็ดงา : รสมัน บำรุงไขมัน และแก้เส้นเอ็น แก้เมื่อย บำรุงกำลัง
๒. เมล็ดถั่วเขียว : รสมัน แก้ร้อนภายใน แก้ขัดข้อ บำรุงเนื้อและกระดูก บำรุงกำลัง
๓. เมล็ดถั่วลันเตา : รสมัน แก้ตับพิการ และม้ามย้อย บำรุงกำลัง
 |
| งา ถั่วเขียว |
๔. เมล็ดถั่วลิสง : รสมัน บำรุงไขมัน บำรุงเส้นเอ็น ขับผายลม บำรุงกำลัง
๕. เมล็ดมะม่วงหิมพานต์ : รสมัน แก้โรคผิวหนัง ทำลายตุ่มตาปลา
๖. แก่นกันเกรา : รสมัน บำรุงไขข้อ แก้ปวดเมื่อย เป็นยาอายุวัฒนะ
 |
| ถั่วลิสง เมล็ดมะม่วงหิมพานต์ |
๗. หัวแห้ว : รสมัน บำรุงกำลัง บำรุงครรภ์ บำรุงธาตุ เป็นยาอายุวัฒนะ
๘. หัวถั่วพู : รสมัน บำรุงกำลัง แก้น้ำดีพิการ แก้ไข้
๙. น้ำนมแพะ : รสมัน บำรุงไฟธาตุ แก้จุกเสียด แก้หืดไอ บำรุงกำลัง
๑๐.เลือดแรด : รสมันคาว บำรุงโลหิต แก้ช้ำใน กระจายโลหิต
 |
| หัวแห้ว หัวถั่วพู |
๗ .รสหอมเย็น
ทำให้ชื่นใจ บำรุงหัวใจ ตับ ปอด บำรุงครรภ์รักษา แก้อ่อนเพลีย ชูกำลัง แก้กระหายน้ำ แสลงกับโรคลมกองหยาบ แน่นจุกเสียด ลมป่วง ลมในลำไส้ ลมนอกไส้ โรคปอดพิการ ตัวยาเช่น
๑. เกสรทั้ง ๕ : รสหอมเย็น แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้ไข้จับ ไข้เพื่อลม ให้เจริญอาหาร แก้โรคตา และบำรุงหัวใจ
๒. หญ้าฝรั่น : รสหอมเย็น ชูกำลัง บำรุงหัวใจ ทำให้ชื่นใจ
๓. รากแฝกหอม : รสหอมเย็น บำรุงหัวใจ แก้ไข้เพื่อดี
๔. น้ำดอกไม้เทศ : รสหอมเย็น บำรุงหัวใจให้ผ่องใส
๕. ต้นเตยหอม : รสหอมเย็น บำรุงหัวใจ ขับปัสสาวะ
๖. รากชะลูด : รสหอมเย็น แก้ไข้อ่อนเพลีย แก้ลมบาดทะจิต
๗. กฤษณา : รสหอมเย็น บำรุงหัวใจ บำรุงตับ ปอด แก้ไข้
๘. กระลำพัก : รสหอมเย็น แก้พิษเสมหะ โลหิต บำรุงตับ ปอด หัวใจ แก้ธาตุพิการ
๙. ขอนดอก : รสหอมเย็น แก้ไข้เพื่อตรีโทษ บำรุงครรภ์รักษา บำรุงตับ ปอด หัวใจ
๑๐.พิมเสนในปล้องไม้ไผ่ : รสหอมเย็น แก้เสมหะ แก้ลม แก้หอบ หืด แก้โรคตา
 |
| เกสรทั้ง 5 หญ้าฝรั่น |
๘. รสเค็ม
ซึมซาบไปตามผิวหนัง แก้พรรดึก ขับเมือกมันในลำไส้ แก้โรคผิวหนัง ชำระถ่ายน้ำเหลือง รักษาเนื้อ (เนื้อสัตว์) ไม่ให้เน่า แก้เสมหะเหนียว แสลงกับโรคอุจจาระธาตุพิการ บิด มูกเลือด แผลในกระเพาะและลำไส้ ตัวยาเช่น
๑. แก่นแสมทะเล : รสเค็ม แก้กระษัย ขับโลหิต ขับน้ำคาวปลา ขับลม
๒. เปลือกต้นลำพู : รสเค็ม แก้โรคผิวหนัง แผลเปื่อย
๓. เปลือกต้นตะบูน : รสเค็ม แก้บิด แก้ท้องร่วง สมาน แก้ไอ
๔. เปลือกต้นมะเกลือ : รสเค็ม แก้กระษัย แก้พยาธิ แก้ตานซาง
๕. โคกกระสุน : รสเค็ม ขับปัสสาวะ ขับมุตกิด แก้ไตพิการ
๖. ดินประสิว : รสเค็ม ขับปัสสาวะ ถอนพิษ ขับลมในเส้น
๗. ใบกระชาย : รสเค็ม แก้โรคในปาก ลำคอ แก้โลหิต
๘. ใบหอมแดง : รสเค็ม แก้ไข้หวัด แก้โรคตา แก้ฟกช้ำ
๙. เกลือทั้ง ๕ : รสเค็ม แก้ไข้พรรดึก แก้ท้องมาน แก้เสมหะ แก้บิดมูกเลือด บำรุงน้ำเหลือง
๑๐. เนาวหอยเผา : รสเค็มกร่อย ขับลมในลำไส้ ชะล้างลำไส้ แก้โรคกระษัย แก้ไตพิการ ขับนิ่ว ขับปัสสาวะ บำรุงกระดูก
 |
| แสมทะเล ลำพู |
๙. รสเปรี้ยว
แก้เสมหะพิการ เสมหะเหนียว แก้ไอ ฟอกโลหิต ระบายอุจจาระ แก้ท้องผูก แก้กระหายน้ำ แก้เลือดออกตามไรฟัน แสลงกับโรคน้ำเหลืองเสีย บาดแผล ท้องร่วง ไข้พิษ ไข้ต่าง ๆ ตัวยาเช่น
๑. ใบส้มป่อย : รสเปรี้ยว ชำระล้างเสมหะในลำไส้ ฟอกโลหิต 7
๒. ใบโทงเทง : รสเปรียว แก้เจ็บคอ แก้ฝีในคอ แก้น้ำลายพิการ
๓. ใบมะขาม : รสเปรี้ยว แก้คูถเสมหะ ฟอกโลหิต
๔. ใบส้มเสี้ยว : รสเปรี้ยว แก้เสมหะ ฟอกโลหิตสตรี
 |
| ส้มเสี้ยว ส้มป่อย |
๕. ใบมะยม : รสเปรี้ยว แก้เสมหะ ถอนพิษ แก้ไข้เพื่อเสมหะ
๖. ลูกมะดัน : รสเปรี้ยว ล้างเสมหะ ฟอกโลหิต
๗. ลูกมะเขือขื่น : รสเปรี้ยว ขับเสมหะ แก้น้ำลายเหนียว
๘. ลูกมะอึก : รสเปรี้ยว ก้ไอ ขับเสมหะ แก้น้ำลายเหนียว
๙. น้ำมะนาว , น้ำมะกรูด , น้ำส้มซ่า : รสเปรี้ยว กัดเสมหะ แก้ลม ฟอกโลหิต
๑๐.รากมะกล่ำทั้ง ๒ : รสเปรี้ยว บำรุงเสียง แก้ศอเสมหะ แก้ลมในลำไส้
 |
| มะขาม มะดัน |
นอกจากรสทั้ง ๙ นี้แล้ว ยังมีรสจืด ( ความไม่มีรส ) ที่มีสรรพคุณทางยา อนุโลมให้เป็นรสที่ ๑๐
๑๐ . รสจืด
แก้ทางเสมหะ ขับปัสสาวะ ดับพิษ แก้ไข้ แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้ไตพิการ แก้ในทางเตโชธาตุ ถอนพิษผิดสำแดง ตัวยาเช่น
๑. ต้นผักกาดน้ำ : รสจืด ขับปัสสาวะ แก้ช้ำรั่ว
๒. หญ้าถอดปล้อง : รสจืด ขับปัสสาวะ แก้มุตกิต
๓. รากและตาไม้ไผ่ป่า : รสจืด ขับปัสสาวะ แก้กระหายน้ำ
๔. รากต่อไส้ : รสจืด แก้ปัสสาวะ แก้ไตพิการ
๕. ตะไคร้น้ำ ตะไคร้หางนาค : รสจืด ขับปัสสาวะ แก้ช้ำรั่ว แก้กระษัยกล่อน
๖. รากไทรย้อย : รสจืด ขับปัสสาวะ แก้กระษัยไตพิการ
๗. รากแตงหนู : รสจืด แก้ปัสสาวะพิการ แก้เสมหะ
๘. แก่นปรู แส้ม้าทลาย : รสจืด แก้น้ำเหลืองเสีย แก้พิษประดง แก้เสมหะพิการ
๙. ต้นขลู่ : รสจืด แก้กระษัยกล่อน แก้ปัสสาวะพิการ
๑๐.เถาตำลึง : รสจืดเย็น แก้ไข้ที่มีพิษ แก้โรคตา ดับพิษร้อน ถอนพิษไข้
 |
| ตำลึง ต้นขลู่ |
การพิจารณาตัวยาและยา ต้องพิจารณารส ๙ รส พร้อมรสประธาน หรือ “ ฤทธิ์ ” ของยา ตัวอย่างดังนี้
ตัวยารสฝาด
- รสฝาดร้อน เช่น เปลือกทิ้งถ่อน เปลือกพิกุล เปลือกข่อย
- รสฝาดเย็น เช่น รากกล้วยตีบ เนระพูสี มหาสดำ ก้างปลาแดง
- รสฝาดสุขุม เช่น ขมิ้นอ้อย ฝางเสน เบญกานี โกฐพุงปลา
ตัวยารสหวาน
- รสหวานร้อน เช่น เหง้าขิงสด น้ำผึ้งเก่า รากลำโพง ฝักประดู่
- รสหวานเย็น เช่น รากหญ้าคา รากตาล หัวเต่ารั้ง น้ำตาลกรวด
- รสหวานสุขุม เช่น ดอกคำไทย เทียนข้าวเปลือก รากเข็มขาว
 |
| ยาแก้พิษพฤกษเวช |
ตัวยารสเมาเบื่อ
- รสเมาเบื่อร้อน เช่น ขันทองพยาบาท กำมะถัน สะแกแสง
- รสเมาเบื่อเย็น เช่น เห็ดงูเห่า เห็ดกระถินพิมาน เถากระไดลิง
- รสเมาเบื่อสุขุม เช่น รากมะหาด รากเล็บมือนาง รากกรวยป่า
ตัวยารสขม
- รสขมร้อน เช่น ผักเสี้ยนผี แก่นขี้เหล็ก มะระขี้นก ลูกขี้กาแดง
- รสขมเย็น เช่น หญ้าลูกใต้ใบ บอระเพ็ด หัวบัวขม เม็ดมะนาว
- รสขมสุขุม เช่น เทียนขม เทียนลวด แก่นสะเดา รากชิงชี่
ตัวยารสเผ็ดร้อน
- รสเผ็ดร้อนร้อน เช่น ขอบชะนาง หัสคุณ พาดไฉน รากคัดลิ้น
- รสเผ็ดร้อนเย็น เช่น จันทน์หอม ลูกช้าพลู อบเชยไทย
- รสเผ็ดร้อนสุขุม เช่น เทียนตากบ เทียนขาว สมอทะเล สักขี
 |
| ยาหอมพฤกษเวชโอสถ |
ตัวยารสมัน
- รสมันร้อน เช่น เมล็ดสลอด เขากวางอ่อน กานพลู เมล็ดนุ่น
- รสมันเย็น เช่น หัวร้อยรู รากบัวหลวง งา กระจับ หัวถั่วพู
- รสมันสุขุม เช่น โกฐหัวบัว โกฐกระดูก แก่นสน เมล็ดบัวหลวง
ตัวยารสหอม
- รสหอมร้อน เช่น ลูกกระวาน ชะลูด ดอกจันทน์ เจตพังคี
- รสหอมเย็น เช่น ดอกมะลิ ดอกสารภี เตยหอม พิมเสน
- รสหอมสุขุม เช่น รากกรุงเขมา กฤษณา ลูกซัด แฝกหอม
ตัวยารสเค็ม
- รสเค็มร้อน เช่น หญ้ายองไฟ รากไผ่ป่า ลำพันหางหมู
- รสเค็มเย็น เช่น ดีเกลือฝรั่ง แก้วแกลบ ดินประสิว ผักชะคราม
- รสเค็มสุขุม เช่น โกงกาง หัวหอม เกลือสินเธาว์
 |
| ยาเสริมภูมิต้านทาน |
ตัวยารสเปรี้ยว
- รสเปรี้ยวร้อน เช่น ส้มกุ้ง ส้มเช้า สลัดได ใบมะขาม ฝักส้มเสี้ยว
- รสเปรี้ยวเย็น เช่น รากพุงดอ ลูกมะกอก สับปะรด ลูกมะอึก
- รสเปรี้ยวสุขุม เช่น ลูกมะยม ฝักส้มป่อย ใบมะขามแขก
เอกสารที่เกี่ยวข้อง
- วุฒิ วุฒิธรรมเวช , คัมภีร์เภสัชรัตนโกสินทร์ , พิมพ์ครั้งที่ ๑ , กรุงเทพ ฯ : บริษัท ศิลป์สยามบรรจุภัณฑ์และการพิมพ์ จำกัด , ๒๕๔๕
- เชาวน์ กสิพันธุ์ , ตำราเภสัชศึกษา ,สมาคมแพทย์ เภสัชกรรมไทยโบราณ , ๒๕๒๒
- กองการประกอบโรคศิลปะ สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข , ตำราแพทย์แผนโบราณทั่วไป สาขาเภสัชกรรม
ขอบคุณภาพประกอบจากอินเทอร์เน็ต
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น